Kur vizitojmë një farmaci, shpesh dëgjojmë terma që mund të duken të ndërlikuar ose mjekësorë, por që janë pjesë e përditshme e komunikimit në këtë ambient. Njohja e kuptimit të këtyre fjalëve jo vetëm që e bën më të lehtë komunikimin me farmacistin, por edhe ndihmon për të përdorur barnat në mënyrë më të sigurt dhe të informuar.
Pse është e rëndësishme të kuptoni termat farmaceutikë
Shumë njerëz ndihen të pasigurt kur lexojnë fletë-udhëzimet ose kur dëgjojnë farmacistin duke shpjeguar një recetë. Duke kuptuar termat më të zakonshëm, shmangim keqkuptimet dhe mund të marrim vendime më të mira për shëndetin tonë dhe të familjes.
Termat më të zakonshëm që duhet të dini
1. Ilaçe me recetë (Rx)
Barnat që mund të merren vetëm me recetë të lëshuar nga mjeku quhen “ilaçe me recetë”. Ato përdoren zakonisht për sëmundje më serioze ose që kërkojnë monitorim mjekësor.
Shembull: Antibiotikët si amoksicilina janë ilaçe me recetë sepse përdorimi i gabuar mund të shkaktojë rezistencë bakteriale.
2. Barnat pa recetë (OTC – Over The Counter)
Këto janë barna që mund të blihen pa recetë, si paracetamoli për dhimbje koke ose vitaminat.
Këshillë praktike: Edhe pse janë të disponueshme pa recetë, përdorimi i tepërt ose i gabuar mund të shkaktojë efekte anësore serioze.
3. Doza
Doza i referohet sasisë së barit që duhet marrë në një kohë të caktuar.
Shembull: “Një tabletë çdo 8 orë” është një udhëzim i zakonshëm për antibiotikët.
4. Efekte anësore
Efektet anësore janë reagime të padëshiruara që mund të ndodhin pas përdorimit të një bari.
Shembull: Disa ilaçe kundër alergjisë mund të shkaktojnë përgjumje.
5. Kundërindikacion
Ky term përdoret kur një ilaç nuk rekomandohet për një person për shkak të një gjendjeje shëndetësore, shtatzënie, apo përdorimit të një bari tjetër.
Shembull: Aspirina nuk rekomandohet për persona me probleme të stomakut.
6. Interaksion medikamentoz
Kur dy ose më shumë barna ndërveprojnë me njëri-tjetrin dhe ndryshojnë efektin e tyre.
Këshillë: Gjithmonë tregoni farmacistit nëse jeni duke përdorur disa ilaçe njëkohësisht.
7. Analog (bar gjenerik)
Një ilaç gjenerik ka të njëjtën përbërje aktive si ilaçi origjinal, por prodhohet nga një kompani tjetër dhe shpesh është më i lirë.
Shembull: Ibuprofeni i kompanive të ndryshme ka të njëjtin efekt, pavarësisht markës.
8. Bar aktiv dhe përbërës ndihmës
- Përbërësi aktiv është substanca që bën efektin mjekues.
- Përbërësit ndihmës janë substanca që ndihmojnë në formën, shijen ose ruajtjen e ilaçit.
9. Solucion, krem dhe tabletë
- Solucion: Ilaç në formë të lëngshme, p.sh., shurupet për fëmijë.
- Krem: Përdoret në lëkurë për infeksione ose irritime.
- Tabletë: Forma më e zakonshme e barnave që gëlltiten me ujë.
10. Antibiotik
Barnat që luftojnë infeksionet bakteriale.
Kujdes: Nuk përdoren për viroza si gripi apo ftohja, pasi nuk kanë efekt mbi viruset.
11. Analgjezik
Barnat që përdoren për të lehtësuar dhimbjen.
Shembull: Paracetamoli dhe ibuprofeni janë analgjezikë të zakonshëm.
12. Antipiretik
Barnat që ndihmojnë në uljen e temperaturës së trupit. Shumë analgjezikë, si paracetamoli, kanë edhe efekt antipiretik.
13. Antihistaminik
Barnat që përdoren për të trajtuar alergjitë, kruarjen apo skuqjen e lëkurës.
Shembull: Loratadina është një antihistaminik i njohur.
14. Anti-inflamator
Barnat që reduktojnë inflamacionin ose ënjtjen.
Shembull: Ibuprofeni përdoret si analgjezik dhe anti-inflamator.
15. Sirup dhe suspencion
- Sirup: Formë e ëmbël e ilaçit, e lehtë për t’u marrë nga fëmijët.
- Suspencion: Lëng që duhet tundur para përdorimit për të përzier përbërësit.
Këshilla praktike kur vizitoni farmacitë
Mbani gjithmonë një listë me ilaçet që përdorni për të shmangur ndërveprimet. Mos hezitoni të pyesni farmacistin për çdo term që nuk e kuptoni. Ndiqni udhëzimet e përdorimit të dhëna në fletë-udhëzime ose nga profesionistët e shëndetit. Kontrolloni gjithmonë datën e skadencës përpara përdorimit të çdo bari.
Si të komunikoni më mirë me farmacistin
Përdorni emrin e saktë të ilaçit kur flisni për të. Pyetni për mënyrën e ruajtjes së ilaçit, veçanërisht për shurupet që mund të kërkojnë temperaturë frigoriferike. Nëse nuk jeni të sigurt për dozën, kërkoni sqarim të detajuar.
Reflektim praktik
Sa më shumë të kuptojmë terminologjinë farmaceutike, aq më të ndërgjegjshëm bëhemi për shëndetin tonë. Një bisedë e qartë me farmacistin mund të parandalojë gabime dhe të ndihmojë që trajtimi të jetë sa më efektiv dhe i sigurt. Të dish të kërkosh ndihmë dhe të kuptosh udhëzimet është një hap i vogël, por shumë i rëndësishëm drejt kujdesit të mirë shëndetësor.
Disclaimer: Ky artikull është për qëllime edukative dhe nuk përbën këshillë mjekësore. Për çdo simptomë, trajtim ose vendim lidhur me përdorimin e ilaçeve, konsultohuni gjithmonë me mjekun ose farmacistin tuaj.