Reaksionet alergjike janë reagime të sistemit imunitar ndaj substancave që zakonisht nuk janë të dëmshme për shumicën e njerëzve. Këto substanca, të quajtura alergjenë, mund të gjenden kudo – në ushqim, polen, kafshë, ilaçe apo edhe në pickimet e insekteve. Shumica e reaksioneve alergjike janë të lehta dhe kalojnë vetë, por ka raste kur ato mund të bëhen të rrezikshme për jetën. Të dish kur duhet të shqetësohesh dhe të kërkosh ndihmë mjekësore është thelbësore për shëndetin dhe sigurinë tuaj.
Çfarë është një reaksion alergjik
Një reaksion alergjik ndodh kur sistemi imunitar e identifikon gabimisht një substancë të padëmshme si kërcënim. Si përgjigje, ai prodhon antitrupa dhe çliron substanca si histamina, të cilat shkaktojnë simptomat që njohim si alergji. Këto simptoma mund të jenë të lehta, si teshtima dhe kruarje, por në raste të rënda mund të shkaktojnë probleme serioze si bllokim të frymëmarrjes ose rënie të presionit të gjakut.
Shkaqet më të zakonshme të alergjive
- Ushqimet – si kikirikët, arrat, qumështi, vezët, peshku dhe ushqimet e detit.
- Poleni dhe pluhuri – të pranishëm veçanërisht në pranverë dhe vjeshtë.
- Kafshët shtëpiake – qimet dhe lëkura e tyre mund të jenë alergjenë të fortë.
- Pickimet e insekteve – veçanërisht bletët, grerëzat dhe milingonat.
- Barnat – si antibiotikët ose disa ilaçe kundër dhimbjes.
- Lateksi – material që gjendet në doreza apo pajisje të ndryshme mjekësore.
Simptomat e reaksioneve alergjike
Simptomat e alergjisë mund të ndryshojnë nga të lehta në të rënda. Është e rëndësishme të dini t’i dalloni për të marrë masat e duhura.
Simptoma të lehta
- Kruarje në lëkurë ose sy
- Teshtima dhe rrjedhje hundësh
- Skushje ose skuqje të lëkurës
- Të kruara në fyt
Këto simptoma zakonisht nuk përbëjnë rrezik të madh, por nëse përkeqësohen, mund të tregojnë fillimin e një reaksioni më serioz.
Simptoma të moderuara
- Skuqje e përhapur në trup
- Fryrje të lehta në buzë ose sy
- Kollitje dhe vështirësi të lehta në frymëmarrje
Në këto raste, duhet të konsultoheni me një mjek, pasi mund të keni nevojë për trajtim për të parandaluar përkeqësimin e gjendjes.
Simptoma të rënda – Anafilaksia
Anafilaksia është një reaksion alergjik i rrezikshëm për jetën dhe kërkon ndërhyrje të menjëhershme mjekësore. Shenjat përfshijnë:
- Fryrje të gjuhës, buzëve dhe fytit
- Vështirësi të rënda në frymëmarrje ose gulçim
- Marramendje dhe humbje të vetëdijes
- Rënie të shpejtë të presionit të gjakut
- Rrahje të shpejta ose të çrregullta të zemrës
Në këto raste, telefononi menjëherë urgjencën dhe përdorni një auto-injektor epinefrine (si EpiPen) nëse e keni të disponueshëm.
Kur duhet të shqetësoheni
Të dallosh momentin kur një alergji kalon nga e lehtë në të rrezikshme është vendimtar për të shpëtuar jetën. Duhet të shqetësoheni dhe të kërkoni ndihmë mjekësore urgjentisht nëse:
- Keni vështirësi në frymëmarrje ose ndjeni presion në kraharor
- Fillon fryrja në fytyrë, buzë, gjuhë ose fyt
- Përjetoni marramendje, konfuzion ose humbje vetëdijeje
- Ndjeni rrahje të shpejta, të forta ose të çrregullta të zemrës
- Reaksioni është i shpejtë dhe përkeqësohet me kalimin e minutave
Edhe nëse simptomat e rënda largohen pas disa minutash, duhet të shkoni në spital, pasi anafilaksia mund të rikthehet brenda disa orësh.
Trajtimi i reaksioneve alergjike
Për reaksionet e lehta
- Përdorni antihistaminikë pa recetë për të lehtësuar kruarjen dhe skuqjen.
- Shmangni kontaktin me alergjenin sapo ta identifikoni.
- Përdorni kremra qetësues për lëkurën për të reduktuar irritimin.
Për reaksionet e moderuara
- Konsultohuni me një mjek për trajtime më të forta si kortikosteroidet.
- Mbani gjithmonë pranë vete ilaçet e përshkruara për alergjitë tuaja.
Për reaksionet e rënda
- Përdorni epinefrinë menjëherë dhe kërkoni ndihmë emergjente.
- Mos prisni që simptomat të kalojnë vetë, pasi mund të rrezikoni jetën.
Parandalimi i reaksioneve alergjike
- Identifikoni alergjenët tuaj duke bërë analiza ose mbajtur shënime për ushqimet apo situatat kur shfaqen simptomat.
- Lexoni etiketat e produkteve ushqimore dhe të barnave.
- Njoftoni mjekët dhe farmacistët për alergjitë që keni para se të merrni trajtime të reja.
- Mbani gjithmonë me vete ilaçet e nevojshme si antihistaminikë ose epinefrinë në rastet e alergjive të rënda.
- Shmangni mjediset me rrezik kur është e mundur, si zonat me polen të lartë ose kontaktet me substanca të njohura si alergjenë.
Këshilla praktike për përdorimin e barnave
Shumë njerëz zhvillojnë reaksione alergjike pas përdorimit të barnave të zakonshme. Për të minimizuar rrezikun:
- Merrni ilaçet vetëm sipas udhëzimeve të mjekut.
- Mos kombinoni barna pa u konsultuar me një profesionist shëndetësor.
- Ruani një listë të barnave që keni përdorur dhe çdo reaksion të kaluar për t’ia treguar mjekut.
Reflektim praktik
Të jetosh me alergji kërkon kujdes dhe vëmendje të vazhdueshme, por nuk duhet të bëhet burim frike. Të njohësh trupin tënd dhe të reagosh shpejt në momentet kritike është mënyra më e mirë për të mbajtur nën kontroll situatat e rrezikshme. Mbajtja e antihistaminikëve ose e një auto-injektori epinefrine dhe komunikimi i qartë me mjekun janë hapa të vegjël që mund të bëjnë një ndryshim të madh në sigurinë dhe qetësinë tuaj të përditshme.
Disclaimer
Ky artikull është vetëm për qëllime edukative dhe nuk zëvendëson këshillën profesionale mjekësore. Për çdo shqetësim ose simptomë të pazakontë, konsultohuni menjëherë me mjekun tuaj ose me një profesionist të kujdesit shëndetësor.