Shtimi i peshës shpesh lidhet me ushqyerjen, aktivitetin fizik dhe stilin e jetesës, por jo gjithmonë është rezultat i këtyre faktorëve. Shumë njerëz nuk e dinë se disa barna që përdoren për trajtimin e problemeve të ndryshme shëndetësore mund të ndikojnë në metabolizëm, oreks ose mbajtjen e lëngjeve, duke çuar në shtim gradual të peshës. Njohja e këtyre barnave dhe efektit të tyre ndihmon për të marrë vendime më të informuara, gjithmonë në konsultim me mjekun.
Pse disa barna shkaktojnë shtim në peshë
Barnat ndikojnë në trup në mënyra të ndryshme, dhe disa prej tyre mund të çojnë në shtim të peshës për disa arsye kryesore:
- Rritja e oreksit – disa barna stimulojnë urinë dhe bëjnë që të konsumoni më shumë kalori.
- Ndryshimi i metabolizmit – disa ilaçe ngadalësojnë djegien e kalorive në organizëm.
- Mbajtja e ujit dhe lëngjeve – disa medikamente shkaktojnë mbajtje të lëngjeve, duke rritur peshën e trupit pa shtim real të yndyrës.
- Ndryshimet hormonale – ndërhyrja në hormonet e urisë dhe insulinës mund të ndikojë drejtpërdrejt në shtimin e peshës.
Kategoritë e barnave që lidhen me shtimin në peshë
1. Antidepresantët
Barnat për trajtimin e depresionit dhe ankthit janë ndër medikamentet më të zakonshme që lidhen me shtim në peshë.
Shembuj të tillë përfshijnë:
- Amitriptilina dhe nortriptilina – rrisin oreksin dhe mund të ndryshojnë metabolizmin.
- Paroksetina dhe sertralina – edhe pse më të buta, mund të shkaktojnë shtim gradual të peshës në përdorim afatgjatë.
Këshillë praktike: Nëse vini re shtim të peshës gjatë trajtimit, mos ndaloni barnat pa këshillën e mjekut. Diskutoni me të për alternativa që kanë më pak ndikim në peshë.
2. Kortikosteroidet
Kortikosteroidet përdoren për sëmundje inflamatore, alergji të rënda ose sëmundje autoimune.
Shembuj përfshijnë:
- Prednizoloni
- Deksametazoni
Këto barna mund të rrisin ndjeshëm oreksin dhe të ndryshojnë shpërndarjen e yndyrës në trup, duke shkaktuar shtim në bark, fytyrë dhe qafë.
Këshillë praktike: Monitoroni dietën dhe aktivitetin fizik gjatë trajtimit. Mjeku mund të sugjerojë reduktimin gradual të dozës kur të jetë e mundur.
3. Barnat për diabetin
Disa ilaçe për kontrollin e sheqerit në gjak mund të ndikojnë në shtimin e peshës.
Shembuj:
- Insulina – ndihmon trupin të ruajë glukozën dhe yndyrën.
- Sulfonilureat si glibenklamidi dhe glipizidi – mund të rrisin oreksin dhe ruajtjen e yndyrës.
Këshillë praktike: Flisni me mjekun për opsione të tjera si metformina ose barnat e reja që nuk lidhen me shtim në peshë.
4. Barnat për epilepsi dhe çrregullime nervore
Disa antiepileptikë ndikojnë në hormonet e urisë dhe metabolizëm.
Shembuj:
- Valproati
- Gabapentina
- Pregabalina
Këshillë praktike: Monitoroni peshën çdo muaj dhe diskutoni me mjekun për alternativa ose për ndryshime në stilin e jetesës për të balancuar efektet.
5. Barnat për presionin e gjakut dhe zemrën
Beta-bllokuesit si metoprololi dhe atenololi mund të ngadalësojnë metabolizmin dhe të ulin nivelin e aktivitetit, duke favorizuar shtimin në peshë.
Këshillë praktike: Kombinoni terapinë me ushtrime të rregullta dhe një dietë të balancuar për të shmangur shtimin e tepërt në peshë.
6. Barnat për kontrollin hormonal
Barnat me hormone si pilulat kontraceptive ose terapia hormonale për menopauzën mund të ndikojnë në shpërndarjen e yndyrës dhe mbajtjen e ujit.
Këshillë praktike: Diskutoni me gjinekologun për opsione me doza më të ulëta ose alternativa jo-hormonale nëse shtimi i peshës bëhet problem.
Si të menaxhoni shtimin e peshës nga barnat
Edhe pse në shumë raste nuk mund të shmanget plotësisht, ekzistojnë mënyra praktike për të menaxhuar shtimin e peshës:
Mbani një ditar ushqimor
Shënoni çfarë hani dhe sa ushtrime bëni. Kjo ju ndihmon të identifikoni zakone që mund të ndryshoni lehtësisht.
Diskutoni rregullisht me mjekun
Nëse shtimi i peshës është i shpejtë ose i pakontrollueshëm, mjeku mund të sugjerojë:
- Ndryshim të barit ose dozës
- Shtimin e një barne që ndihmon në balancimin e oreksit
- Monitorimin më të rregullt të peshës dhe parametrave shëndetësorë
Përfshini aktivitetin fizik
Edhe një ecje e shpejtë 30 minuta në ditë mund të ndihmojë në kontrollin e peshës dhe në përmirësimin e humorit dhe energjisë.
Kujdes me dietën
Zgjidhni ushqime të pasura me fibra, proteina të shëndetshme dhe shmangni ushqimet e përpunuara dhe të pasura me sheqerna.
Kur duhet të kërkoni ndihmë mjekësore
Shtimi i lehtë i peshës është normal në disa trajtime, por kërkoni ndihmë mjekësore nëse:
- Pesha rritet me më shumë se 5% brenda një muaji
- Shtimi i peshës shoqërohet me fryrje të këmbëve, vështirësi në frymëmarrje ose lodhje të tepruar
- Vëreni ndryshime të papritura të humorit ose oreksit që ndikojnë në cilësinë e jetës
Reflektim praktik
Shtimi i peshës nga barnat mund të jetë sfidues dhe shpesh i pashmangshëm, por njohja e mekanizmave dhe komunikimi i hapur me mjekun janë çelësi për ta menaxhuar. Trupi reagon ndryshe te secili person, prandaj kombinimi i kujdesit mjekësor me zakone të shëndetshme mund të bëjë ndryshimin.
Disclaimer
Ky artikull ka qëllim informues dhe edukativ. Nuk zëvendëson këshillën profesionale mjekësore. Për çdo shqetësim apo vendim mbi barnat dhe efektet e tyre, konsultohuni gjithmonë me mjekun ose farmacistin tuaj.